แหล่งเรียนรู้ชุมชนเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน
หมู่บ้านดินเผาด่านเกวียน อยู่ ห่างจากตัวเมือง 15 กิโลเมตร ตามทางหลวง สาย 224 (นครราชสีมา-โชคชัย) ที่นี่เป็น หมู่บ้านทําเครื่องปั้นดินเผาหมู่บ้านหนึ่งของ ตําบลด่านเกวียน อําเภอโชคชัย จังหวัด นครราชสีมา เป็นสินค้า"โอทอป" (OTOP) หนึ่งตําบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ ประเภทตุ๊กตาดิน เผาหรือเครื่องปั้นดินเผาที่มีชื่อเสียง และมี ความโดดเด่นทั้งด้วยตัวสินค้าที่มีความแข็งแกร่ง ทนทาน และมีความสวยความด้านเอกลักษณ์และรูปแบบงานปั้นที่มี ความหลากหลาย และกําลังเป็นสินค้าที่นิยมของตลาด
แต่เดิมพื้นที่บริเวณด่านเกวียนนั้นเป็นเมืองหน้าด่านที่เรียกว่า “ด่านกระโทก” ซึ่งเป็น เส้นทางการค้าทางบกระหว่างนครราชสีมากับชายแดนกัมพูชา ตั้งอยู่บริเวณริมฝั่งแม่น้ํามูล ซึ่งมี ความอุดมสมบูรณ์ค่อนข้างมากคนท้องถิ่นส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทําไร่ทํานา และค้าขายพืชผลทาง การเกษตร และด้วยความที่ในสมัยก่อนมีพ่อค้าเกวียนจํานวนมาก มาหยุดพักกองคาราวานในบริเวณ นี้ ชุมชนดังกล่าวจึงถูกเรียกชื่อใหม่ว่า “ด่านเกวียน”
แต่ก่อนที่จะมีคนไทยอพยพเข้าไปตั้งรกรากบริเวณชุมชนด่านเกวียน พื้นที่ดังกล่าวเป็น ถิ่นอาศัยของชาวข่า ซึ่งเป็นคนเชื้อสายมอญ ดังนั้นเมื่อมาอยู่รวมกันจึงเกิดการถ่ายทอดกรรมวิธีการ ทําเครื่องปั้นดินเผาขึ้น ผู้ที่อาศัยอยู่ในชุมชนด่านเกวียนมักจะใช้เวลาในช่วงที่ว่างจากการทํา เกษตรกรรมมาผลิตเครื่องปั้นดินเผาชนิดต่าง ๆ ไว้ใช้ในครัวเรือน อาทิ โอ่ง กระถาง ไห ครก รอฝนยา ฯลฯ รวมทั้งนําบางส่วนที่ผลิตได้ขนขึ้นเกวียนไปค้าขาย หรือแลกเปลี่ยนสินค้ากับประเทศกัมพูชา ด้วย
ต่อมาในช่วงปี พ.ศ. 2485 จากนโยบายชาตินิยมของ จอมพล ป.พิบูลสงคราม ที่มุ่งเน้นให้เกิดการสร้าง รายได้จากสินค้าท้องถิ่น อันมีส่วนสําคัญในการ ขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ ได้แพร่เข้ามาในชุมชน ด่านเกวียน จึงทําให้การผลิตมีวัตถุประสงค์เพื่อ จําหน่ายมากยิ่งขึ้น จนชุมชนด่านเกวียนกลายเป็น
แหล่งค้าเครื่องปั้นดินเผาที่มีชื่อเสียงในวงกว้าง ปัจจุบัน ชุมชนเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียน สามารถผลิตสินค้า ได้หลากหลายประเภท อาทิ เครื่องใช้ในชีวิตประจําวัน เครื่องใช้ทางการเกษตร ของตกแต่งบ้านและสวน รวมทั้งเครื่องประดับ โดยรูปแบบการผลิตยังคง เอกลักษณ์ทางภูมิปัญญาท้องถิ่นของด่านเกวียนเอาไว้ อย่างชัดเจน ทั้งวัตถุดิบที่นํามาใช้ผลิต การปั้น การตกแต่งลวดลาย และการเผาให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพดี
ในปัจจุบันนี้หมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนมีร้านค้าเรียงรายอยู่สองฟากฝั่งและมี ลําน้ํามูลทอดขนานอยู่ทางฝั่งทิศตะวันออกของหมู่บ้าน ลักษณะเฉพาะของเครื่องปั้นดินเผาด่าน เกวียนนั้นอยู่ที่ดินที่นํามาใช้ กล่าวคือดินด่านเกวียนเป็นดินเหนียว เนื้อละเอียด ที่ขุดขึ้นมาจากริมฝั่ง แม่น้ํามูล ในพื้นที่ที่ชาวบ้านเรียกว่า กุด หรือแม่น้ําด้วน (ลักษณะลําน้ําที่คดเคี้ยว กัดเซาะตลิ่งจนขาด และเกิดลําน้ําด้วนขึ้น ส่วนที่เป็นแนวกัดเซาะจะกลายเป็นแหล่งทับทมดิน ดิน ดังกล่าวนี้เป็นดินซึ่งมี คุณสมบัติพิเศษ ง่ายต่อการขึ้นรูปทนทานต่อการเผา ไม่บิดเบี้ยวหรือแตกหักง่าย และที่น่าสนใจอย่าง ยิ่งคือดินนี้เมื่อถูกเผาจะให้สีโดยธรรมชาติเป็นสีแดง ซึ่งสันนิษฐานว่าน่าจะเกิดจากธาตุเหล็ก (Iron Oxide) เอกลักษณ์คือเมื่อนําไปเผาแร่เหล็กและแร่ธาตุอื่น ๆ ที่เป็นส่วนผสมจะหลอมละลายเคลือบ ผิวภาชนะไปในตัว ทําให้ได้ชิ้นงานที่มีสีเป็นธรรมชาติออกสีดํามันหรือสีน้ําตาลแดง หรือสีเลือดปลา ไหล ซึ่งเป็นสีที่ได้รับความนิยมว่าสวยที่สุด
หมู่บ้านด่านเกวียน ตำบลด่านเกวียน อำเภอโชคชัย จังหวัดนครราชสีมา ได้รับคัดเลือกให้เป็นหมู่บ้านท่องเที่ยว OTOP ต้นแบบ ในปี พ.ศ. 2547 เป็นการบริหารจัดการทรัพยากรด้านภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เน้นให้ความสำคัญด้านการพัฒนาคนในชุมชน และยึดชุมชนเป็นศูนย์กลางให้ชุมชนเป็นต้นแบบในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ตัวสินค้าควบคู่กับการให้บริการด้านต่างๆในชุมชนหมู่บ้านที่มีศักยภาพและการบริหารจัดการที่แข็งแรงมีผลิตภัณฑ์ OTOP ที่ผ่านการคัดสรรตามโครงการคัดสรรสุดยอดหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์จะได้รับการคัดเลือกเป็นหมู่บ้านต้นแบบในการพัฒนาให้เป็นสถานที่ศึกษา และขยายผลไปสู่ชุมชนอื่นๆ โดยหมู่บ้านเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนได้รับเกียรติให้เป็นหมู่บ้านOTOP ต้นแบบ (Knowledge Based Village Cluster) แห่งแรกในภาคอีสานและเป็นหนึ่งในสี่ของประเทศ จากผลการดำเนินการผ่านมาทำให้มีนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทย และชาวต่างประเทศ รวมทั้งคณะศึกษาดูงานจากหน่วยงานและองค์กรต่าง ๆ เดินทางมาเยี่ยมชมหมู่บ้าน OTOP ต้นแบบเครื่องปั้นดินเผาด่านเกวียนเป็นจำนวนมาก
ข้อมูลเนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นางสาวนัฐรินทร์ โล่ห์นารายณ์
ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย นางสาวนัฐรินทร์ โล่ห์นารายณ์
ข้อมูล TKP อ้างอิง https://sites.google.com/view/nattarin303/home
Post a Comment